VUCA

Wil ik een blog schrijven over de voor mij relatief nieuwe term VUCA, blijkt er al van alles over te vinden… VUCA is een afkorting waarmee onze huidige wereld wordt omschreven: Volatile, Uncertain, Complex, Ambiguous. Vrij vertaald: voortdurend in beweging, onzeker, complex en op meerdere manieren te duiden. Mooie begrippen ook om mee naar zorgorganisaties te kijken.

9200000002834482

Leiderschap in een VUCA wereld

Op internet vond ik de 10 leiderschapsvaardigheden uit het boek van Bob Johansen over VUCA. Ik heb ze een beetje verhaspeld. Zo passen ze wat mij betreft beter bij nieuw organiseren. Liefst zou ik ook de titel van zijn boek verhaspelen: “Leaders Make the Future”. Het lijkt me wat overdreven om te denken dat de leiders van deze wereld de toekomst werkelijk kunnen maken. Te veel eer, te veel uitgaand van de maakbaarheidsgedachte, ook een beetje gevaarlijk, en een te zware verantwoordelijkheid, lijkt mij. Maar: belangrijk zijn ze wel. De tien vaardigheden zijn:

Je makers-instinct gebruiken

Dat is je vermogen om je innerlijke drijfveren om te zetten in actie, en om daarbij de verbinding aan te gaan met vakmensen. Dat laatste lijkt me essentieel. Zij zijn degenen die het uiteindelijk moeten doen, en zij hebben ook de deskundigheid om denken om te zetten in concreet handelen. Als leider is het fijn als je ook heel goed luistert naar wat er aan ideeën leeft in je eigen organisatie. Als je er dan als leider méé een slinger aan geeft, dan maak je als organisatie vast mooie dingen.

Helderheid creëren

Creëer helderheid, in wat er allemaal speelt in de wereld en in de organisatie, én in wat je zelf als leider doet. Lastige opgave, in een VUCA wereld. Die lijkt me nou juist niet zo helder te krijgen. Maar goed blijven kijken, en samen duiden van wat je ziet, dat lijkt me dan weer wel nuttig.

Dilemma’s aanvaarden

Leer omgaan met dilemma’s, zelf en in je organisatie. Dat doe je door te aanvaarden dat ze er zijn, dilemma’s niet te versimpelen, en door je te beseffen dat ze niet altijd op te lossen zijn. Vervolgens kun je er mee leren omgaan. En als ze er dan toch zijn, dan kan je ze maar beter als uitdaging zien, en niet als probleem. Fijn, Johansen en ik zijn het toch eens. Versimpelen is soms wel lekker, maar niet altijd mogelijk of nuttig. Dus naast helderheid mag ook ambiguïteit blijven bestaan.

Onderdompelend leren

Ontwikkel de vaardigheid om je onder te dompelen in nieuwe (technologische) ontwikkelingen en te leren. Door de snelheid waarmee veranderingen gaan heb je die vaardigheid hard nodig, als vakmens én als leider. Onderdompelen is een mooi woord: dat doen we ook in organisaties waar we starten met nieuw veranderen en nieuw organiseren. Er in springen, het gaan doen, en al doende leren. De oude antwoorden werken niet meer, de nieuwe moeten we deels nog ontdekken.

Bio-empathie

Bekijk de wereld ook vanuit de natuur en de biologie, Johansen noemt dit bio-empathie. In de zorg zal verandering deels komen vanuit biomedische en biotechnologische ontwikkelingen. Maar wat technologisch kan heeft ook ethische componenten. En dat brengt dilemma’s met zich mee. Wat ik er graag aan toevoeg is het begrijpende perspectief vanuit de biologie op hoe wij als mensen samen werken en samen leven. Frans de Waal schrijft daar prachtig over, zijn boek De Bonobo en de 10 geboden beveel ik van harte aan.

Constructief depolariseren

In een wereld van onzekerheid moet een leider in staat zijn tot constructief depolariseren: spannende situaties niet wegwuiven, maar kalmte brengen waar verschillen overheersen en communicatie verbroken is. En helpen zoeken naar waarden die gemeenschappelijk zijn en waarin we elkaar wel kunnen vinden. Waarom moet ik hierbij toch zo aan Mark Rutte denken… Misschien moet hij Bob Johansen eens lezen.

Rust en helderheid

Leiders worden in toenemende mate aangesproken op het waarom van hun beslissingen. Zij moeten bescheiden zijn en goed luisteren, en zij moeten bereid zijn om het denken achter hun acties uit te leggen. Dit is een belangrijk onderdeel van dienend leiderschap. En het past ook beter in onze veranderende maatschappij. Het mandaat voor je handelen ontleen je niet meer aan je status en positie, maar volgt vanuit wie je als persoon bent en vanuit je concrete handelen.

Snel prototyperen

Johansen beschrijft dit als snelle leercycli, waarin je probeert, leert en weer probeert. Door in een snel veranderende wereld snel te reageren en proeftuinen of pilots in te richten kun je flexibel inspringen op wat zich aandient. Daar hoort dan wel bij dat je ook accepteert dat er zaken ook kunnen mislukken. Wie niet wil falen zal het moeilijk vinden om uit te proberen.

Slimme mobs organiseren

Een mob is een woord waarvoor ik geen goede vertaling ken: een georganiseerde maar tegelijk ook ongeorganiseerde groep mensen die snel bij elkaar komt met een gezamenlijk doel, slim gebruik makend van nieuwe media en elkaars vakmanschap. Dat kan nodig zijn bij een cliënt (bijvoorbeeld onbegrepen moeilijk gedrag, waarbij je snel alle deskundigheid wilt verzamelen om met cliënt, familie en deskundigen tot beter behandelen te komen) maar ook helpend zijn bij problemen in de organisatie die opgelost moeten worden.

Creëren van gezamenlijke grond

Leiders moeten in staat zijn om, ook in concurrerende markten, gezamenlijkheid te creëren. Daar waar het gaat om een groter goed, bijvoorbeeld geluk en gezondheid van mensen, mag je kennis en kunde niet voor jezelf of binnen je eigen organisatie houden. Over hoe complex dat kan zijn, bijvoorbeeld in de transities, schreef ik eerder al eens dit blog: Transitie jeugdzorg: samenwerken in concurrentie.

Relativering

Het intrigeert me wel dat VUCA. Ik ga er zeker nog eens op terugkomen. Maar om te beginnen geef ik voor enige nuancering onderstaand een link naar de relativerende blog van Thijs Homan over VUCA. En ook doe ik de constatering dat het tegenwoordig wel erg hip is. Om iets “complex” te vinden. Of nog liever “meervoudig complex”…. Soms zijn de dingen namelijk wél simpel, eenvoudig en/of eenduidig. En verder ga ik het boek van Bob Johansen nu eerst maar eens aanschaffen en lezen. Want de leiderschapsvaardigheden van een auteur verhaspelen voordat je zelf zijn boek gelezen hebt, dat is eigenlijk niet zo netjes…

Literatuur

  • De Bonobo en de tien geboden, Frans de Waal, Atlas Contact, 2013
  • Leaders Make the Future: Ten New Leadership Skills for an Uncertain World, Bob Johansen, Berrett-Koehler, Revised Edition 2012
  • It’s a VUCA world, Thijs Homan, http://thijs-homan.nl/its-a-vuca-world-2/, 2014

Een Reactie op Leiderschap in een “VUCA” wereld

  1. Nelleke Groenewegen schreef:

    De term MOB wordt door ons, een kleine groep organisatiecoaches, vertaald in “Zwerm”.

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.